Ortodontik aygıtlar nelerdir?

Yüz maskesi, üst çenenin gelişim geriliğini tespit edilen çocuk hastalarda, üst çenenin öne doğru büyümesini tetiklemek ve alt çene gelişimi sınırlamak için kullanılmaktadır. Büyüme gelişimi yönlendiren bir tedavi olduğu için fonksiyonel ortodontik tedaviler sınıfındadır. Bu uygulamanın yapılmasında yaş en önemli kriterdir. Üst çenenin büyümesinin gerçekleştiği 8-10 yaş aralığı başarılı sonuç elde edilmesi açısından oldukça önemlidir. Yüz maskesinin iki parçası vardır, biri ağız içinde sabit yapıştırılan üst çene genişletmek için kullanılan hyrax apareyi, diğeri de ağız dışı olan yüz maskesidir. Yüz maskesinin etkili olabilmesi için genel olarak günde en az 16 saat ve 6-8 ay süresince takılması gerekmektedir. Yüz maskesi tedavisi tamamlanan hastalar ortodonti uzmanı kontrolü altında yılda bir büyüme-gelişim açısından takip edilmelidir.

Headgear, Üst çenesi öne veya aşağı yönde büyüyen hastalarda üst çene gelişimini sınırlandırmak için kullanılan ağız dışı apareydir. Enseden, kafadan veya her ikisinden destek alınarak üst çeneye ihtiyaç yönünde kuvvet uygulayarak üst çene gelişim fazlalığına bağlı iskeletel ve dişsel 2. sınıf kapanış bozukluğuna sahip çocuk hastalarda (dişlek) kullanılır. Headgear apareyinde zamanlama çok önemlidir. Üst çene gelişimi erken başlanıp erken bittiğinden dolayı iskeletsel bir etki bekleniyorsa 8-11 yaş aralığında uygulanmalıdır. Bazı durumlarda hekim tarafından ortodontik tedaviye destek amaçlı geç yaşlarda kullanılabilir. Hasta tarafından takıp çıkarılan headgear apareyinin etkili olabilmesi için günde 14-16 saat takılması gerekmektedir. Hastaların ihtiyacına bağlı olarak 6-12 ay kullandırılır.

Forsus Apereyi, üst çeneye geriye yönde alt çeneye ileri yönde kuvvet uygulayan bir sabit fonksiyonel apareydir. Büyüme gelişim dönemindeki alt çene geriliğine bağlı iskeletsel sınıf 2 olan hastalarda alt çenenin öne doğru gelişimini tetiklediği görülmektedir. Halk tabiriyle ‘dişleklik’ durumlarında, sıklıkla başvurulan bir apareydir. Kapanış bozukluğunun şiddetine bağlı olarak değişmekle birlikte ortalama kullanım süresi 6 aydır. Forsus apareyi, üst çene 1. büyük azı dişlerinden alt çene köpek dişlerinin arkasına hekim tarafından takılır. Kısa sürede etkili sonuç alınan forsus apareyi çıkarıldıktan sonra elde edilen sonucun kalıcı olabilmesi için hastalarda elastik kullanımı istenir.

Yer tutucular, koruyucu ve önleyici ortodontik tedaviler sınıfına girmektedir. Süt dişlerinin görevlerinden biri altından sürecek daimi dişlerin yerini muhafaza etmektir. Çürük veya başka nedenlerden dolayı erken süt dişi kayıplarında komşu dişlerin çekim boşluğuna kaymasını ve sonrasında çapraşıklık ve yer darlığı oluşmaması için yer tutucu yapılması gerekmektedir. Çekilmiş süt dişinin boşluğunun yerine daimi diş sürene kadar yer tutucu apareyinin ağızda kalması tavsiye edilir.

Pekiştirme Apareyleri, ortodontik tedavi sonrasında ortodonti uzmanı tarafından düzelen dişlerin eski haline dönmesini önlemek amacıyla hastaya kullandırılan bir apareydir. Genel olarak şeffaf transparan diş yüzeyini kaplayan estetik apareylerdir. Tedavi öncesi kapanış bozukluğunun şiddetine bağlı olarak hekim tarafından tavsiye edilen süreyle ve sıklıkla takılması önerilir. Aktif ortodontik tedavi kadar pekiştirme tedavisi de azami önem gerektirmektedir.

Hyrax, üst çenede dişsel veya iskeletsel darlığı olan hastalarda, üst çeneyi genişletmek için kullanılır. Bantlı veya akrilikli olmak üzere 2 çeşidi vardır. Üst çeneye sabit olarak yapıştırılan hyrax apareyinin orta kısmında vida vardır ve vida çevrilmek suretiyle aparey aktive edilir. Hızlı üst çene genişletme protokolünde günde 2 defa çevrilmesi, yavaş üst çene genişletme protokolünde haftada 1 defa çevrilmesi tavsiye edilir. Erken yaşlarda (8 – 14 yaş), hyrax apareyi üst çenede iskeletsel bir genişletme yaparken, ileri yaşlarda sadece dişsel genişletme elde edilmektedir.

Hawley Apareyi, akrilik malzemeden yapılan takıp çıkartılabilen (müteharrik) apareylerdir. Süt ve daimi dişlerin ağızda olduğu karma dişlenme döneminde basit diş problemlerini düzeltmek veya üst çene darlıklarında üst çeneyi genişletmek amacıyla kullanılmaktadır. Hawley apareyi, hasta tarafından takıp çıkartılabilen bir aparey olduğu için hasta uyumu gerektiren bir apareylerdir. Çocuklarda basit diş hareketlerini çok kısa sürede etkili bir şekilde düzelttiğinden dolayı karma dişlenme döneminde sıklıkla başvurulan bir apareydir.